Ở Việt Nam có rất nhiều phong tục tập quán tốt đẹp không chỉ trong mắt con người Việt Nam mà đối với bạn bè quốc tế thì những phong tục tập quán này cũng được đánh giá rất cao. Đặc biệt phải kể đến như phong tục hát quan họ của người Kinh Bắc. Như chúng ta đã biết Bắc Ninh nổi tiếng với các giai điệu quan họ; có thể nói các giai điệu này như mối giao hòa giữa trời đất. Từng câu hát của người nam và người nữ đều có ẩn ý trong các tình huống; đặc biệt là trong tình yêu.
Kinh Bắc vùng đất nổi tiếng với các câu hát của liền anh liền chị; những câu quan họ rất tình cảm. Mỗi câu đều chất chứa bao tình cảm; không chỉ vậy người hát quan họ có giọng điệu rất đặc sắc. Có thể nói đây cũng là một loại ca nhạc hiếm có của dân tộc Việt Nam mới có. Không chỉ vậy hát quan họ đã trở thành một phong tục tập quán nổi tiếng và tốt đẹp của xứ Kinh Bắc. Hãy cùng tham khảo bài viết này để biết nhiều hơn về quan họ nhé.
Phong tục hát quan họ của người Kinh Bắc trong lễ hội
Hàng năm cứ mỗi độ Tết đến xuân về; người Kinh Bắc lại bắt đầu mở hội hát Quan họ. Làng Đào mở hội sớm nhất, bắt đầu từ mùng 4 Tết, tiếp sau đó là hội làng Đoài; rồi đến hội Đống Cao, Xuân Ổ. Cứ thế, các làng lần lượt mở hội; kéo dài đến tận tháng 4 dương lịch.
Hội làng là ngày mở cửa đình; cửa chùa, làm lễ cầu may cho một năm sung túc. Hội làng cũng là nơi người Kinh Bắc làm cỗ đón khách thập phương về thăm làng; tri ân, tri kỷ và cùng hướng về một năm mới an khang; thịnh vượng.
Câu hát quan họ giao tình
Hội làng ở Kinh Bắc luôn gắn liền với phong tục hát Quan họ. Ngày nay, ta chỉ còn thấy các liền anh liền chị hẹn nhau ngày hội làng gặp mặt; rồi hát với nhau trên bến dưới thuyền, cửa đình, cửa chùa; hát mừng năm mới, duyên mới.
Hôm nay tứ hải giao tình
Tuy rằng bốn biển nhưng sinh một nhà
Hôm nay gặp mặt giao hòa
Nguyện xin nguyệt lão giăng già xe duyên
Giai anh hùng gái thuyền quyên
Phỉ nguyền loan phượng đẹp duyên Châu Trần
Câu hát quan họ trong đình, chùa
Trong đình trong chùa thì các cụ già hát chúc, hát cầu. Tiếng hát cầu duyên cầu phúc, cầu lộc, cầu tài, cầu may và có thể là chiếc cầu nối với đất trời; thần phật để thỉnh cầu mưa, nắng, giải hạn, tiêu trùng. Người Quan họ tin rằng mưa nắng thuận hoà; mùa màng tươi tốt, dân an; vật thịnh là kết quả của hoà hợp âm dương, hoà hợp giữa đất trời và con người. Nếu âm thịnh dương suy thì gây bão lụt. Nếu dương thịnh âm suy sẽ gây hạn hán, sâu keo.
Hôm nay dân mở tiệc mừng
Lễ mừng tiên khánh lễ nghinh xướng tùy
Đôi tôi thực đấng nam nhi
Bây giờ tôi chúc một khi thọ trường
Mừng người thọ khảo vô cương
Bình an dân sự bình an cửa nhà
Cội nguồn của phong tục hát quan họ
Nhưng cội nguồn của phong tục hát Quan họ này lại được ít người biết đến. Hát Quan họ giao duyên chỉ là một phần còn lại của nền văn hóa Quan họ. Phần gốc tích của nó dường như đã bị chìm mất trong xã hội hiện đại. Người ta đã không thể nhớ được rằng phong tục hát Quan họ có từ bao giờ.
Tôi cũng đã có lần đi hỏi những người già trong làng nhưng chỉ được trả lời rằng nó đã có tự cổ xưa; đời này truyền cho đời khác. Nhưng câu ca cổ với những lời ca cổ đã dần dần bị mất đi; không còn ai hát được nữa. Thay vào đó, người hát Quan họ tân thời lại đặt thêm lời mới cho dễ nghe, dễ thuộc; và đấy chính là những gì còn lại của một nền văn hóa cổ xưa gọi là văn hóa Quan họ.
Có người cho rằng văn hóa Quan họ ngày nay là phần còn sót lại của nền văn minh niên đại trước. Bởi vì căn cứ vào chất liệu âm nhạc; và trình độ thưởng thức âm nhạc người ta thấy dường như âm nhạc Quan họ không có liên quan gì mấy đến bất kể thể loại âm nhạc nào trên thế giới.
Sự độc đáo của quan họ
Trải qua bao nhiêu thế kỷ; nhưng Quan họ vẫn giữ được vẻ đẹp độc đáo và khiêm nhường. Những nốt nhạc luyến láy; biến tấu rất tài tình làm cho nhiều nhà nghiên cứu âm nhạc phải bối rối khi cố gắng tìm ra đâu là cội nguồn của thể loại âm nhạc độc đáo này.
Họ không lý giải được làm sao mà hàng mấy trăm năm trước đây loài người đã có trình độ thưởng thức âm nhạc cao đến thế, làm sao mà Quan họ lại có thể lưu truyền qua nhiều thế hệ mà chỉ qua hình thức truyền khẩu? Nếu như những truyền thuyết về Quan họ là đúng; thì thể loại âm nhạc này do những người thần tiên từ xa xưa để lại, nên mới có sức sống mãnh liệt phi thường như vậy.
Các phương pháp hiện đại lưu giữ được những nghi lễ cổ
Những phương pháp ghi chép hiện đại đã lưu giữ được những nghi lễ cổ của người Quan họ như cầu mùa, cầu mưa, cầu duyên, cầu Phật. Người Quan họ tin rằng tiếng hát của họ có thể thấu đến trời cao và thế giới thần linh, có thể hoà hợp âm dương và đem lại minh hạnh cho cuộc sống
Kinh nghiệm hát quan họ
Đặc biệt, hình thức hát nghi lễ này hoàn toàn do Quan họ nữ hát và chỉ dùng một làn điệu gọi là giọng La Rằng. Ngày nay, La Rằng vẫn là giọng hát mở đầu của tất cả các canh hát. La Rằng là giọng hát đòi hỏi tổng hợp hầu hết các kỹ thuật hát cổ mà người hát phải có.
Người hát phải có kinh nghiệm, gọi là độ chín trong giọng hát; trong kỹ thuật xử lý âm thanh và giai điệu. La Rằng được sử dụng trong Quan họ hiện đại như một câu hát chuẩn để lấy và giữ cao độ cũng như phong cách của một canh hát. Khi canh hát đi lệch khỏi chuẩn, người cầm canh thường yêu cầu người hát hát lại La Rằng.
Quan họ nhắc những giá trị quý giá về tổ tiên
Ngày xuân ôn lại cội nguồn của phong tục hát Quan họ của người Kinh Bắc; cũng là để giúp ta hiểu thêm về Quan họ, văn hóa Quan họ, lối sống Quan họ; và nhắc nhở nhau thêm trân quý những gì mà tổ tiên ông cha để lại. Biết đâu, trong số những độc giả của chúng ta ngày hôm nay lại mắc duyên Quan họ; để rồi lại góp sức với bao nhiêu thế hệ người Quan họ Kinh Bắc cùng gìn giữ nền văn hóa cổ truyền này.
Quan họ được lưu truyền và gìn giữ lâu đời
Tình yêu quan họ của các liền anh, liền chị đã lan truyền mạnh mẽ, “ươm mầm” trong trái tim con cháu họ. Theo bà Nguyễn Thị Chúc; trong 3 người con của bà; ai cũng biết hát quan họ. Đặc biệt, cô con gái đang làm giáo viên của bà Chúc rất thích và thuộc lòng rất nhiều bài hát quan họ.
“Tôi ru con bằng quan họ, ru cháu bằng quan họ. Có lẽ vì vậy, các con, các cháu của tôi đều biết hát quan họ và cũng có tình yêu cho làn điệu mượt mà này của quê hương”, bà Chúc chia sẻ.
Chia tay các liền anh liền chị; tôi bước về mà lòng nghe bồi hồi đến lạ. Những câu hát mượt mà; thân thương; chất chứa biết bao nỗi niềm; tâm sự của những người con xa xứ cứ vang vọng mãi đâu đó trong tâm trí tôi.
Tết đến xuân về, mỗi lần cất lên những câu quan họ giữa núi rừng Tây Nguyên; các liền anh, liền chị cũng bồi hồi, khắc khoải nhớ cố hương!
Nguồn: dkn.tv
