Vào ngày Tết, ngoài việc trang trí nhà cửa thì hầu hết mọi gia đình đều trang trí sắm sửa cho bàn thờ gia tiên nhà mình. Ngoài kẹo bánh, mứt, hoa,…thì mâm ngũ quả là thứ không thể thiếu. Mâm ngũ quả là tổng hợp những loại quả khác nhau xếp vào cùng một mâm để ở giữa bàn thờ gia tiên. Nó không chỉ thể hiện sự sung túc đủ đầy mà mâm ngũ quả còn làm bàn thờ gia tiên của mỗi gia đình trở nên đẹp hơn rất nhiều.
Nói là mâm ngũ quả nhưng bạn có thể bày nhiều loại quả khác nhau nhưng thường sẽ bày số quả lẻ, ví dụ như 5,7,9…Những quả hay được chọn vào mâm ngũ quả như sung, bưởi,táo, đu đủ, quả leekima,…Ngoài ra bạn cũng có thể sử dụng những loại quả khác phù hợp với điều kiện kinh tế cũng như thẩm mỹ của mỗi gia đình. Mâm ngũ quả thể hiện sự sung túc, đủ đầy hạnh phúc; mọi người dâng lên làm lễ với mong muốn một năm mới tràn ngập hạnh phũ và đủ đầy như mâm ngũ quả; bởi mỗi loại quả lại có ý nghĩa đặc trưng khác nhau.
Mâm ngũ quả của từng vùng miền có đặc trưng khác nhau
Mâm ngũ quả mang nhiều ý nghĩa và không thể thiếu trên ban thờ mỗi gia đình dịp Tết đến. Thế nhưng do khác biệt về phong tục quan niệm mà cách bày mâm ngũ quả từng vùng miền cũng khác nhau.
Nếu như mâm ngũ quả của người miền Bắc không thể thiếu nải chuối, quả cam quýt… thì phong tục của người miền Nam lại tránh những thứ này.
Mâm ngũ quả miền Bắc
Các loại quả không thể thiếu khi bày mâm ngũ quả miền Bắc bao gồm chuối, bưởi (hoặc quả phật thủ), cam, quất, đào, hồng, táo, lựu…
– Nải chuối hoặc quả phật thủ: có ý nghĩa thể hiện sự che chở của trời phật cho con người
– Bưởi, cam: thể hiện sự tròn vẹn, hứa hẹn năm mới tốt lành phúc lộc viên mãn
– Quất: thể hiện sự sung túc, đa lộc
– Đào, hồng: thể hiện sự hồng hào, thăng tiến và thành đạt
– Táo: có ý nghĩa là phú quý
– Lựu: có ý nghĩa tượng trưng cho con đàn cháu đống
Cách trình bày truyền thống thường gặp là nải chuối đặt ở dưới cùng để đỡ lấy toàn bộ những loại quả khác. Chính giữa nải chuối xanh thẫm là quả bưởi tròn căng mọng hoặc quả phật thủ có màu vàng đẹp mắt. Những quả nhỏ hơn như cam, quất, hồng…sẽ xếp xen kẽ xung quanh. Sự sắp xếp hợp lý giữa màu sắc và kích thước của các loại quả sẽ mang lại sự hài hòa đẹp mắt và hợp phong thủy cho mâm ngũ quả.
Mâm ngũ quả miền Nam
Các loại quả chủ yếu để bày mâm ngũ quả bao gồm: Mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung. Những trái này đọc lái đi sẽ thành “cầu- vừa- đủ- xài- sung”; thể hiện mong muốn vừa đủ cho sự đủ đầy sung túc.
Cũng theo cách đọc lái này mà người miền Nam không dùng chuối hoặc cam quýt để bày mâm ngũ quả như người miền Bắc. Bởi từ chuối có phát âm giống với “chúi” (có nghĩa không ngẩng đầu lên được; làm ăn không may mắn), với quả cam; quýt thì có câu “quýt làm cam chịu”.
Ngoài ra mâm ngũ quả miền Nam còn có thêm một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng tượng trưng cho sự may mắn và trái thơm (quả dứa) để tượng trưng cho con cái đủ đầy.
Cách bày đơn giản là chọn những trái lớn như đu đủ, dừa, mãng cầu đặt lên mâm trước để lấy thế. Sau đó bày những quả nhỏ hơn lên trên; sắp xếp hợp lý để mâm ngũ quả có hình thù giống như một ngọn tháp. Riêng cặp dưa hấu thì được dùng để đặt hai bên sau khi mâm ngũ quả đã hoàn thành.
Mâm ngũ quả miền Trung
Nếu mâm ngũ quả hai miền Nam Bắc có sự khác biệt thì ở vị trí nằm giữa; mâm ngũ quả miền Trung lại có sự giao thoa của hai vùng miền này.
Các loại quả thường được bày rất đa dạng phong phú, bao gồm: chuối, bưởi; xoài, dưa hấu, cam, táo, nho, sung, dứa, mãng cầu …
Cách bày cũng đơn giản theo hình thức quả to và nặng đặt ở dưới làm đế; tiếp đó là những quả có trọng lượng nhỏ hơn được chèn bên trên hoặc xen kẽ vào chỗ trống. Nhiều gia đình còn cài xen kẽ những bông hoa cúc vàng tươi vào mâm ngũ quả để cho đẹp mắt hơn.
Lưu ý khi chọn quả
– Đối với chuối nên chọn nải còn tươi xanh tránh hiện tượng chuối chín sớm khi chưa hết tết. Quả chuối có dáng hơi cong, số lượng quả từ 12-16 quả.
– Với các loại quả khác cần xem xét kĩ độ tươi ở cuống (chọn quả còn nguyên cuống lá), không có vết dập.
– Không rửa quả để tránh quả bị hỏng; chỉ nên dùng khăn khô sạch để lau bụi bẩn.
Tên gọi là mâm ngũ quả (5 loại quả) nhưng ngày nay mâm ngũ quả rất đa dạng không quá câu nệ hình thức. Ngoài các loại quả truyền thống thì các loại quả khác như na, thanh long, ớt… cũng được dùng phổ biến mà vẫn không làm mất đi ý nghĩa của mâm ngũ quả.
Ý nghĩa của mâm ngũ quả trong ngày tết
Từ lâu, mâm ngũ quả đã trở thành một phần không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền của người Việt Nam. Đặt mâm ngũ quả lên bàn thờ thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn; bày tỏ lòng thành kính đối với các bậc tổ tiên. Mâm ngũ quả cũng tượng trưng cho thành quả lao động cả năm của con cháu dâng lên các bậc bề trên.
Dù mỗi miền có cách lựa chọn và bày trí mâm ngũ quả khác nhau; mâm ngũ quả dâng cúng trong đêm Giao thừa vẫn mang ý nghĩa chung: dâng lên tổ tiên những loại quả ngon để thể hiện lòng hiếu thảo và ước muốn những điều tốt đẹp; vạn sự bình an sẽ đến với gia đình. Mâm ngũ quả ngày Tết còn tượng trưng cho mong muốn âm dương hòa hợp; vạn vật sinh sôi nảy nở và phát triển.
Nguồn: baodautu.vn
