Trong mỗi dịp lễ hoặc trong những ngày giỗ của ông cha tổ tiên thì ngoài việc làm mâm cơm, hoa và quả thì việc lễ tiền vàng hương là điều không thể thiếu. Với quan niệm của người Việt trần sao thì âm vậy; con cháu luôn mong muốn gia tiên của mình được an yên và có cuộc sống đầy đủ bên một thế giới khác. Vì vậy tiền vàng hương là những thứ mà con cháu muốn gửi đến cho tổ tiên; việc này có ý nghĩa rất sâu sắc với người Việt Nam. Sau khi thắp lễ xong thì mọi người sẽ đem tiền vàng đi hóa vàng cho các cụ. Đây cũng được coi là khoảnh khắc truyền giao giữa âm và dương; thể hiện lòng thành kính hiếu thuận của con cháu dành cho tổ tiên.
Không chỉ vậy, ngoài tiền vàng hương bình thường thì hiện nay trên thị trường còn sản xuất ra quần áo, bàn trang điểm, nhà xe,… cho các cụ. Có thể do cuộc sống con cháu đủ đầy nên họ cũng mong muốn được hiếu thuận cho các cụ thông qua tục hóa vàng này.
Tục hóa vàng ở Việt Nam
Hóa vàng, có thể hiểu là một dạng dâng cúng các giá trị vật chất cho thần linh. Bởi không thể dùng tiền thật để đốt, nên con người phải nhờ đến tiền vàng mã với những hình tròn, hình vuông giống hình tiền.
Hóa vàng là một trong những nghi lễ không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên đán. Lễ cúng hóa vàng thường được gọi là lễ tiễn ông bà tổ tiên hay lễ tạ đầu năm mới.
Nguồn gốc của phong tục
Tục đốt vàng mã được du nhập từ Trung Quốc. Về đến Việt Nam, kết hợp thêm với tư duy “trần sao âm vậy” nên “thế giới vàng mã” ngày càng đa dạng, phong phú: từ xe máy, ôtô, áo vest, thậm chí cả máy bay và điện thoại di động.
Vào ngày Tết, người ta quan niệm rằng, ngày 23 tháng Chạp là ngày tiễn ông Công ông Táo về trời. Đến chiều 30 Tết, người Việt sẽ có tục cúng tất niên và dọn dẹp, sắp xếp lại bàn thờ. Lúc này, những chân nhang hay vàng mã của năm cũ sẽ được đem đốt hết. Đây được coi là dạng hóa vàng để kết thúc tất cả những gì còn sót lại của năm cũ.
Đến đêm giao thừa, việc bày biện; sắp xếp mâm cơm cúng như một hình thức mời ông bà; tổ tiên về ngự lại bàn thờ để ăn Tết cùng con cháu. Sau 3 ngày Tết; tùy vào hoàn cảnh và điều kiện mà các gia đình Việt sẽ làm một mâm cơm cúng, thường gọi là lễ hóa vàng.
Ý nghĩa của tục hóa vàng
Đón thần tài, thần lộc
Nhiều người cho rằng, hóa vàng là một hình thức tiễn gia tiên về trời sau những ngày về ăn Tết cùng con cháu. Tuy nhiên, bản chất của việc này lại không phải như vậy. Việc hóa vàng, thực chất mang ý nghĩa đón thần tài, thần lộc về cho gia đình.
Lễ hoá vàng có thể được các gia đình tổ chức từ ngày mùng 3 đến ngày mùng 5, mùng 7 hoặc mùng 10 âm lịch.
Lễ vật hóa vàng thường được chuẩn bị giống với đồ lễ cúng gia tiên của gia chủ; thường gồm: Hương, hoa, ngũ quả, vàng mã, đèn, nến, trầu cau, rượu; trà, bánh chưng (hoặc bánh tét), xôi.
Cùng với đó là mâm cỗ mặn hoặc cỗ chay với các món mang đặc trưng ngày Tết.
Nếu là cỗ mặn thì không thể thiếu con gà trống; bát canh, đĩa xào, giò, hay nem rán. Sau đó, con cháu trong nhà sẽ lễ tạ thần Phật, gia tiên. Cũng theo quan niệm dân gian, trong lễ hóa vàng; người dân thường đốt vàng mã vì nghĩ rằng “trần sao âm vậy”.
Theo tục xưa, tại nơi đốt vàng mã, người ta thường đặt hai cây mía dài để làm “đòn gánh” cho vàng cho người ở cõi âm, cũng là vũ khí để xua đuổi quỷ dữ. Sau khi đốt vàng mã, con cháu tề tựu đông đủ, cùng nhau dùng bữa cơm thân mật, vui vẻ, kết thúc những ngày Tết và bắt đầu trở lại với công việc.
Ngày nay, việc đốt vàng mã trong lễ hóa vàng được khuyến cáo vì có thể ảnh hưởng đến môi trường sống.
Việc lạm dụng phong tục hóa vàng hiện nay
Nhiều người cho rằng, càng đốt nhiều vàng mã thì càng thể hiện lòng thành, càng thể hiện lòng thành kính dâng lên tổ tiên. Cách hiểu như vậy là hoàn toàn sai. Thực chất, hành động này chỉ chứng tỏ sự thiếu hiểu biết và dẫn đến sự lãng phí tiền của một cách không cần thiết.
T.S Đinh Đức Tiến nhấn mạnh: “Thực chất; chỉ cần đốt một ít vàng mã và hương khói đầy đủ trong 3 ngày Tết là đã đủ và đúng với truyền thống văn hóa Việt. Việc đốt vàng mã với số lượng lớn; đốt bừa bãi là hủy hoại môi trường chứ không phải mang ý nghĩa tỏ lòng thành kính; rước tổ tiên về chứng giám lòng thành. Đó là những quan niệm sai lầm và đáng bị lên án”.
Nguồn: tapchicongthuong.vn
