Lễ hội chùa Keo Thái Bình được tổ chức vào ngày 10/9 âm lịch hàng năm tại khu di tích quốc gia đặc biệt chùa Keo, xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư (tỉnh Thái Bình). Đây là lễ hội lớn của người dân trồng lúa nước vùng châu thổ sông Hồng.
Khi nhắc đến chùa Keo, mọi người đều ao ước một lần ghé thăm ngôi đại cổ tự này. Ngôi cổ tự gồm 17 công trình; với 128 gian phân bố trên diện tích hơn 2.000 m2.
Thần Quang Tự hay còn gọi là chùa Keo. Cổ tự này có kiến trúc độc đáo gồm chùa và đền, trong đó đền thờ đức thánh Dương Không Lộ; người có nhiều công lao cho đất nước và nhân dân; chùa nơi thờ đức phật. Công trình đã trải qua hơn 400 năm tồn tại, tu bổ; tôn tạo vẫn giữ được nét độc đáo, kiến trúc xưa.
Hiện nay, chùa Keo được vinh danh là một trong những ngôi chùa cổ đẹp nhất hiện nay. Đến năm 2017, UNESCO đã công nhận lễ hội chùa Keo được công nhân là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Chùa Keo có tên chữ là “Thần quang tự”; chùa tọa lạc tại làng Keo, xã Duy Nhất (huyện Vũ Thư) nên dân gian gọi là chùa Keo.
Quốc sư triều Lý dựng chùa Nghiêm Quang
Theo sử sách ghi lại, Thiền sư họ Dương, húy là Minh Nghiêm; hiệu là Không Lộ, sinh năm 1016 tại hương Hải Thanh; nay là xã Xuân Hồng (huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định). Ông là người dựng chùa Nghiêm Quang (chùa Keo ngày nay) làm nơi tu hành vào năm 1061. Do có công chữa bệnh cho vua Lý Thánh Tông nên được vua phong làm Quốc sư triều Lý.
Ngày 3-6 năm Nhâm Tuất, Thiền sư Dương Không Lộ viên tịch; hưởng thọ 79 tuổi. Để tri ơn công lớn, nghĩa dầy; năm 1667, vua Lý Anh Tông cho đổi tên chùa Nghiêm Quang thành chùa Thần Quang và tên Thần Quang tự bắt đầu có từ đó.
Chùa Thần Quang chỉ tồn tại được 500 năm, đến năm 1611 một trận hồng thủy lớn đã cuốn trôi mất ngôi chùa. Sau đó, dân làng Keo phải di cư đi nơi khác và chia làm hai làng; một làng di chuyển sang hữu ngạn sông Hồng (nay là xã Xuân Hồng, Xuân Trường, Nam Định); một làng di chuyển sang tả ngạn sông Hồng (nay là xã Duy Nhất, Vũ Thư, Thái Bình). Cũng từ đó, dân hai làng bắt đầu cuộc vận động xây dựng lại chùa.
Theo văn bia còn lưu giữ tại chùa; chùa Keo Thái Bình do quận công Hoàng Nhân Dũng thời Lê Trịnh đứng ra khởi công, xây dựng năm 1630 và sau 28 tháng toàn bộ công trình chùa Keo hoàn thành.
Giữ nguyên nét kiến trúc
Trải qua hàng trăm năm với biết bao biến cố thăng trầm của lịch sử, qua nhiều lần tu bổ, chùa Keo vẫn giữ nguyên nét kiến trúc của thời kỳ Lê Trung hưng thế kỷ XVII, trường tồn cùng với sự phát triển của Phật giáo Việt Nam và mảnh đất con người Vũ Thư. Với những đặc điểm văn hóa tâm linh và nghệ thuật kiến trúc đặc sắc, hàng năm chùa Keo đón hàng trăm nghìn lượt khách, tăng ni, phật tử gần xa về lễ Phật, Thánh và tham quan du lịch. Từ lâu, chùa Keo đã trở thành biểu tượng văn hóa của tỉnh Thái Bình, là điểm du lịch tâm linh của vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng.
Lễ hội chùa Keo độc đáo, ấn tượng, tái hiện rõ nét đời sống văn hóa, tín ngưỡng, sinh hoạt cổ từ ngàn đời xưa của người dân làng Keo nói riêng, người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ nói chung. Trải qua thăng trầm thời gian và lịch sử, đến nay các nghi thức, hoạt động trong lễ hội vẫn được duy trì theo tục lệ lễ hội cổ.
Chùa Keo còn lưu giữ được nhiều kiến trúc gỗ đặc sắc; đáng chú ý là bộ cánh cửa gian trung quan; đây là một kiệt tác chạm khắc gỗ thế kỷ 17. Trong khu chùa phật, hiện còn lưu giữ rất nhiều pho tượng có giá trị nghệ thuật cao có niên đại thế kỷ 17, 18 như các pho Tuyết Sơn; La Hán, quan thế âm Bồ Tát… Nhưng ấn tượng nhất tại ngôi chùa cổ gần 400 năm tuổi là Tòa gác chuông làm bằng gỗ; thiết kế ba tầng nguy nga, bề thế với chiều cao hơn 21 m; được sách kỷ lục Guiness Việt Nam ghi nhận là tháp chuông bằng gỗ cao nhất Việt Nam.
Di tích quốc gia đặc biệt
Ông Nguyễn Công Diện, Phó Chủ tịch UBND huyện Vũ Thư; Trưởng Ban tổ chức lễ hội truyền thống chùa Keo mùa thu năm 2020 cho biết: Mỗi năm, chùa Keo mở hội hai lần; hội Xuân vào mồng 4 tháng Giêng âm lịch; hội Thu diễn ra vào trung tuần tháng 9 âm lịch với nhiều hoạt động văn hóa; văn nghệ, thể thao mang tính dân gian; gần gũi với nét sinh hoạt của cư dân trồng lúa nước đồng bằng châu thổ sông Hồng. Ngoài việc tế lễ, rước kiệu, còn thi bơi chải trên sông; các nghi thức bơi chải cạn chầu Thánh; múa ếch vồ…
Lễ hội được mở hằng năm để nhân dân trong vùng dâng hương, ngưỡng vọng; thành kính tri ân Đức Phật, Đức Thánh; tưởng nhớ công đức của Quốc sư Dương Không Lộ; các bậc tiền nhân có công hộ quốc; an dân và những người có công dựng chùa. Là dịp để quê lúa Thái Bình được đón du khách gần xa về hành lễ; thưởng ngoạn các giá trị văn hóa nghệ thuật đặc sắc của di tích chùa Keo.
Với những giá trị riêng có, tháng 9-2012; chùa Keo được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cấp bằng công nhận di tích quốc gia đặc biệt; tháng 10-2017, chùa được đón nhận Bằng ghi danh Lễ hội chùa Keo là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Lễ hội chùa Keo mùa thu năm 2020 diễn ra từ ngày 26 đến 31-10 (tức mồng 10 đến 15-9 âm lịch).
Nguồn: Nhandan.com.vn
